Reification. The History of Education in the Context of “Return to Things”

Prezentowane rozważania skupiają się na możliwościach uruchomienia kontekstów „powrotu do rzeczy” dla ponownego przemyślenia strategii badań historycznych w pedagogice. Punktem wyjścia dla podjętych analiz jest próba zbudowania listy przeszkód, które zdają się blokować próby łączenia historii edukacji z zorientowanymi na rzeczach tendencjami w ramach nauk humanistycznych. Niemniej jednak głębsze analizy dowodzą, że natura tych przeszkód jest raczej powierzchowna. Co więcej, niektóre z nich zostały już w przeszłości przezwyciężone. Tendencje podobne przypominające material turn można znaleźć np. w XVI-wiecznych pismach Erazma z Rotterdamu. Historia edukacji, badając tendencje w zakresie „powrotu do rzeczy”, nie tylko dotrzymuje kroku współczesnym trendom w naukach humanistycznych, ale także rozwija szczególną wrażliwość na stosowane style własnej wiedzy historycznej, otwierając się na nieobecne style historiografii.The present considerations focus on engaging the contexts of so-called “return to things” in rethinking strategies of historical research within pedagogy. The starting point of this paper is an attempt to build a list of obstacles that seem to block endeavours to combine history of education and object-oriented tendencies in the humanities. Nevertheless, deeper analysis proves that the nature of these obstacles is rather superficial. Furthermore, some of them were already overcome in the past (e.g. an approach similar to the “material turn” can already be found in 16th century educational writings by Erasmus of Rotterdam). By exploring tendencies within “return to things”, history of education does not only keep the pace with contemporary trends in the humanities but it also develops particular sensitivity to the applied styles of historical conciseness by opening to unpresent styles of historiography.michalskitg@gmail.comUniwersytet ŚląskiBauman, Z., Leoncini, T., Żuchowski, S. (2018). Płynne pokolenie. Wydanie I. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.Chakrabarty, D. (2014). Klimat historii. Cztery tezy. Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja, 5, 168–199.Chutorański, M. (2016). Nie(tylko)ludzka pedagogika? W: K. Węc, A. Wierciński (red.), Ryzyko jako warunek rozwoju. Transformatywne aspekty edukacji. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.Chutorański, M. (2017). W stronę nie-antropocentrycznej ontologii, tego co edukacyjne. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, t. 20, 4 (80), 7–21.Chutorański, M. (2015). „Emilu rozwijaj się, albo…”. Poza edukacyjną dyscyplinę. Problemy Wczesnej Edukacji.Chutorański, M., Makowska, A. (2019). Rzeczy – Kultura – Edukacja. Wydanie I. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego (Rozprawy i Studia / Uniwersytet Szczeciński, t. (MCXXV) 1051).Cieński, M. (2017). Nowa Humanistyka i odpowiedzialność za ciągłość (dawnej) tradycji. Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja, 1, 235–243. DOI: 10.18318/td.2017.1.19.Czapliński, P. (2017). Sploty. Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja, 1, 9–17, dostępne na stronie internetowej: http://journals.openedition.org/td/pdf/1807Dawid, J.W. (1892). Nauka o rzeczach. Rys jej historycznego rozwoju, podstawy psychologiczne, metoda oraz wzory lekcyj. Warszawa: nakład Gebethnera i Wolffa (Wydawnictwo „Przeglądu Pedagogicznego”).Domańska, E., Olsen, B. (2008). Wszyscy jesteśmy konstruktywistami. W: J.M. Kowalewski, W. Piasek, M. Śliwa (red.), Rzeczy i ludzie. Humanistyka wobec materialności. Olsztyn: Instytut Filozofii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego (Colloquia Humaniorum).Domańska, E. (2008). Problem rzeczy we współczesnej archeologii. W: J.M. Kowalewski, W. Piasek, M. Śliwa (red.), Rzeczy i ludzie. Humanistyka wobec materialności. Olsztyn: Instytut Filozofii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego (Colloquia Humaniorum).Erazm z Rotterdamu (1990). Trzy rozprawy. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.Erazm z Rotterdamu (1992). Wybór pism. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.Fleck, L. (2006). Psychosocjologia poznania naukowego. Powstanie i rozwój faktu naukowego oraz inne pisma z filozofii poznania. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.Greenblatt, S. (2012). Zwrot. Jak zaczął się Renesans. Wydanie I. Warszawa: Wydawnictwo Albatros A. Kuryłowicz.Huizinga, J. (1964). Erazm. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.Koziołek, R. (2012). Niewspółmierność historii literatury z historiami innych. Postscriptum Polonistyczne, 1 (9), 63–70.Latour, B. (2011). Nigdy nie byliśmy nowocześni. Studium z antropologii symetrycznej. Warszawa: Oficyna Naukowa.Lipowicz, M. (2016). Transhumanizm jako ryzyko egzystencjalne i wyzwanie dla humanizmu. Perspektywa pedagogiczno-antropologiczna. W: K. Węc, A. Wierciński (red.), Ryzyko jako warunek rozwoju. Transformatywne aspekty edukacji. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.Lipowicz, M. (2017). Posthumanizm jako podstawa edukacji dla zrównoważonego rozwoju? Możliwości i granice rewolucji edukacyjnej, Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, t. 20, nr 2 (78), 139–153.Maliszewski, K. (2013). Ciemne iskry. Problem aktualizacji pedagogiki kultury. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.Michalski, Ł. (2016). Przemiany syntez niemożliwych. W stronę pedagogiczności podręcznikowej historiografii wychowania. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.Nawarecki, A. (2014). Parafernalia. O rzeczach i marzeniach. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego (Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach Historia Literatury Polskiej, t. 3241).Nycz, R. (2010). Możliwa historia literatury. Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja, 5, 167–184.Nycz, R. (2017). Nowa humanistyka w Polsce: kilka bardzo subiektywnych obserwacji, koniektur,refutacji. Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja, 1, 18–39. DOI: 10.18318/ td.2017.1.2.Olsen, B. (2003). Material culture after text: remembering things. Norwegian Archaeological Review, 36 (2), 87–104. DOI: 10.1080/00293650310000650.Olsen, B. (2013). W obronie rzeczy. Archeologia i ontologia przedmiotów. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.Schallcross, B. (2017). Materialność i codzienna logosfera. Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja, 1, 334–348. DOI: 10.18318/td.2017.1.27.Witkowski, L. (2013). Przełom dwoistości w pedagogice polskiej. Historia, teoria, krytyka. Kraków: Impuls.Witkowski, L. (2014). Niewidzialne środowisko. Pedagogika kompletna Heleny Radlińskiej jako krytyczna ekologia idei, umysłu i wychowania: o miejscu pedagogiki w przełomie dwoistości w humanistyce. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.Witkowski, L. (w druku – wybór, redakcja i wstęp), Bogdan Nawroczyński, Oddech myśli. Archiwalia główne. Polska myśl pedagogiczna. Wspomnienia starego pedagoga. Ojciec chrzestny pedagogiki polskiej. Kraków: Impuls.1(11)435